Hiện tượng ruồi bay là gì, có gây nguy hiểm đến thị lực?

1. Đại cương về bệnh lý “ruồi bay”

Hiện tượng ruồi bay trước mắt  (Floaters) là thuật ngữ gốc Latinh, cách gọi dân dã để chỉ tình trạng ‘rồi bay’ (Flying flies) làm vẩn đục các môi trường trong suốt của mắt, đặc biệt là của khối dịch kính, do sự lắng đọng, thoái hóa của dịch kính, tạo thành các mảnh vụn với nhiều kích thước khác nhau lơ lửng trong khối dịch kính . Các mảnh vụn này mất tính trong suốt làm cản trở môi trường truyền sáng qua hệ quang học của mắt khiến người bệnh nhìn thấy những đốm đen lơ lửng di động trước mắt, gây cảm giác khó chịu, vướng mắt.

Theo quan điểm giải phẫu bệnh học, ruồi bay có thể được chia thành nhiều dạng như ruồi bay lành tính, tức ruồi nhỏ, mạng nhện nhỏ, các đám mờ nổi lên trong thị trường mà bệnh nhân nhìn thấy là do sự không hoàn hảo bình thường của gel dịch kính. Mắt là một quả cầu bên trong có một loại gel lấp đầy nó và loại gel này được gọi là dịch kính: mặc dù nó gần như hoàn hảo và được tạo thành từ 99% nước, nhưng nó vẫn có thể có những khiếm khuyết, thậm chí là dịch kính hoàn hảo nhất, vẫn có 1 số vật thể nhỏ chuyển động. Bệnh nhân có thể nhận ra những điểm không hoàn hảo này, đặc biệt là khi nhìn lên bầu trời, trong điều kiện có độ sáng lớn hoặc nhìn vào bề mặt trắng.

Những vật thể nhỏ này hoàn toàn lành tính và không gây ra bất kỳ vấn đề gì; chúng có thể tăng lên trong quá trình sống và thậm chí thoái hóa, tức là dịch kính tại một thời điểm nhất định, theo năm tháng, có xu hướng mất nước và do đó tự thoái hóa. Dich kính có xu hướng tách ra khỏi võng mạc ở phía sau, sau đó đến võng mạc trung tâm, tại hoàng điểm và trên dây thần kinh thị giác.

Tùy thuộc vào cách dịch kính bong ra khỏi bề mặt võng mạc, thời gian bong ra và là tình trạng rất cấp tính hay chậm theo thời gian, có thể gây ra các triệu chứng nhưng cũng gây tổn thương, nghĩa là dịch kính bong ra cấp tính có thể gây xuất huyết trên bề mặt võng mạc và có thể gây bong võng mạc. Bệnh nhân đến gặp bác sĩ nhãn khoa với các triệu chứng cấp tính, đó là những nốt ruồi bay dày đặc, không phải tất cả đều được nhìn thấy nhưng rõ ràng là nghiêm trọng vì chúng có thể che khuất một phần tầm nhìn. Bệnh nhân này phải được bác sĩ nhãn khoa kiểm tra cẩn thận để có thể hiểu được liên kết giữa dịch kính với võng mạc. Vì vậy, nếu đã có rách võng mạc, bệnh nhân phải nhập viện ngay lập tức và điều trị bằng laser Argon võng mạc. Bản thân bệnh nhân phải ở yên trong vài ngày, không được di chuyển để tia laser có thể phát huy tác dụng dán võng mạc.

Nếu không có sự thay đổi nào của võng mạc (chẳng hạn như vết rách hoặc lỗ ở chu biên), bề mặt của võng mạc trung tâm và hoàng điểm phải được phân tích (chính xác và không chỉ đơn giản bằng soi đáy mắt) bằng cách sử dụng OCT (Optical coherence tomography), để hiểu được điều gì đang xảy ra liên quan đến bề mặt võng mạc với dịch kính. OCT cho phép chúng ta biết liệu dịch kính có bị bong ra trên đầu dây thần kinh thị giác, trên cực sau (tức là ở khu vực trung tâm của võng mạc) hay nó bị tách ra trên hoàng điểm.

Thường được gọi là “ruồi bay”, những vật thể chuyển động này được định nghĩa một cách khoa học, theo bản chất của chúng, là “những vật thể bay trong mắt”. Mặc dù về bản chất chúng không gây nguy hiểm cho thị giác nhưng không nên bỏ qua ruồi bay trong mắt vì chúng có thể gây ra bệnh về mắt nghiêm trọng hơn (chẳng hạn như bong võng mạc) hoặc đơn giản là gây khó chịu khi thực hiện các hoạt động hàng ngày, trước hết là đọc sách.

2. Nguyên nhân gây ruồi bay trong mắt

Để mô tả nguyên nhân gây ruồi bay trong mắt, cần tập trung ngắn gọn vào giải phẫu của mắt. Dịch kính, một chất trong và sền sệt lấp đầy khoảng trống giữa thủy tinh thể và võng mạc, do đó giữ được hình cầu của nhãn cầu, chiếm khoảng 2/3 thể tích của mắt. Gel dịch kính bao gồm 99% nước và 1% còn lại là sợi collagen, đường, tế bào trong suốt (hyalocytes), protein, axit hyaluronic, chất điện giải, v.v., tạo thành khung nâng đỡ.

Sự suy giảm cấu trúc vi mô của dịch kính bắt đầu bằng sự hóa lỏng của thành phần keo: các sợi collagen bắt đầu phân mảnh và tạo thành các sợi có hình dạng khác nhau, đôi khi đan xen vào nhau. Chúng có thể chiếu bóng lên võng mạc và được coi là độ mờ đục, hiện tượng ruồi bay trong mắt. Thoái hóa dịch kính là hiện tượng tự nhiên chủ yếu do tuổi tác, chính vì vậy sau 40, 50 tuổi rất dễ phát hiện ruồi bay thường xuyên hơn.

Các nguyên nhân khác gây ra khiếm khuyết là do cận thị, nếu cận thị khá cao (tức là trên 5 diop), có thể gây ra quá trình thoái hóa nhanh ngay cả ở những người trẻ hơn, trong độ tuổi từ 20 đến 30. Cuối cùng, ruồi bay trong mắt có thể do chấn thương đầu, sử dụng kéo dài các loại thuốc cụ thể, mất nước hoặc rối loạn chuyển hóa tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thoái hóa của dịch kính.

3. Làm thế nào để loại bỏ ruồi bay trong mắt?

Khám mắt kỹ lưỡng có thể ngăn ngừa, ngoài nguy cơ ruồi bay trong mắt, các biểu hiện bệnh về mắt trầm trọng hơn. Thực tế hiện nay chưa có thuốc đặc trị để điều trị ruồi bay, có thể áp dụng hai phương pháp điều trị là laser hoặc phẫu thuật cắt dịch kính. Việc lựa chọn phương pháp điều trị này hay phương pháp điều trị khác phải được đánh giá cùng với bác sĩ điều trị dựa trên đặc điểm của khiếm khuyết.

Điều trị bằng Laser Yag

Việc điều trị ruồi bay bằng Yag Laser là phương pháp điều trị được ưu tiên khi các khuyết tật ở đủ xa so với võng mạc và thủy tinh thể. Can thiệp đơn giản, không gây đau đớn và kéo dài từ 10 đến 30 phút, sau đó bệnh nhân có thể tiếp tục công việc hoặc hoạt động thể thao bình thường. Thông qua tia laser, ruồi bay trong mắt có thể được loại bỏ theo ba cách: bay hơi, định vị và làm mỏng.

– Sự bay hơi là tia laser chiếu vào các sợi nhỏ trực tiếp biến chúng (vật thể chuyển động) thành khí.

– Việc định vị được thực hiện bằng cách cắt phần trên của các sợi mỏng giữ chúng lại với nhau. Tất cả đều nằm rải rác bên dưới và không còn cản trở tầm nhìn.

– Nên tỉa thưa khi các vật thể có nhiều, dạng sợi và khó bay hơi hơn.

Cần nói thêm rằng quy trình Yag Laser chỉ loại bỏ các vết mờ trong dịch kính chứ không phải loại bỏ chúng khỏi cơ thể. Nếu dịch kính của bệnh nhân bị tổn thương vĩnh viễn, bị mờ hoặc có sọc thì tia laser không thể thay đổi được.

Ngoài ra còn có phẫu thuật cắt dịch kính là một kỹ thuật vi phẫu nhãn khoa tiên tiến giúp loại bỏ dịch kính, một phần hoặc toàn bộ, được sử dụng để điều trị các bệnh lý về mắt khác nhau phát triển khi dịch kính bị tổn thương không thể phục hồi và không còn trong suốt, bao gồm cắt và hút dịch kính, bơm chất liệu thay thế dịch kính vào trong nhãn cầu.

Hiện nay chưa có loại thuốc nào điều trị hoàn toàn đục dịch kính, vì vậy người bệnh nên làm quen, thích nghi với hiện tượng ruồi bay và đừng quá chú tâm đến nó. Tuy nhiên, người lớn tuổi, thậm chí cả những người trẻ tuổi có thể mắc một số bệnh toàn thân gây ảnh hưởng đến mắt như cao huyết áp, tiểu đường hoặc bệnh lý tại mắt liên quan đến tuổi như thoái hóa hoàng điểm tuổi già… mà ruồi bay là một trong những biểu hiện đầu tiên. Do vậy, khi thấy có hiện tượng ruồi bay tốt nhất nên khám mắt định kỳ mỗi 3-6 tháng và tái khám ngay khi thấy hiện tượng ruồi bay tăng lên nhiều kèm giảm thị lực đột ngột và nên tránh tự ý mua thuốc về dùng.