Suy hô hấp cấp- kẻ sát nhân thầm lặng!

1. Suy hô hấp cấp tính là gì?

Suy hô hấp cấp xảy ra khi phổi không thể giải phóng đủ oxy vào máu, khiến các cơ quan không hoạt động bình thường. Tình trạng này cũng xảy ra khi phổi không thể loại bỏ carbon dioxide khỏi máu. Suy hô hấp xảy ra khi các mao mạch hoặc các mạch máu nhỏ bao quanh túi khí của bạn không thể trao đổi carbon dioxide và/hoặc oxy đúng cách.
 
2. Có mấy loại suy hô hấp?

Có hai loại là cấp tính và mạn tính.
- Suy hô hấp cấp tính xảy ra đột ngột. Tình trạng này xảy ra do một căn bệnh hoặc chấn thương cản trở khả năng cung cấp oxy hoặc loại bỏ carbon dioxide của phổi. Trong hầu hết các trường hợp, suy hô hấp cấp tính có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Nói cách khác, suy hô hấp cấp xảy ra khi phổi không thể giải phóng đủ oxy vào máu, khiến các cơ quan không hoạt động bình thường.
- Suy hô hấp mạn xảy ra khi đường thở hẹp hoặc bị tổn thương theo thời gian. Nó cũng có thể xảy ra với các tình trạng khiến các cơ hô hấp yếu đi theo thời gian.  Một số nguyên nhân gây suy hô hấp mạn tính bao gồm đường thở bị tổn thương và/hoặc hẹp, có thể xảy ra trong các tình trạng như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), giãn phế quản, hen suyễn, xơ nang, xơ phổi, có thể xảy ra trong các tình trạng như viêm phổi, bệnh phổi kẽ, suy cơ hô hấp, có thể xảy ra với bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS).
 
Cả hai tình trạng trên đều có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng và đôi khi xảy ra đồng thời cùng nhau. Suy hô hấp giảm oxy máu, hay còn gọi là thiếu oxy máu, xảy ra khi không có đủ oxy trong máu. Suy hô hấp tăng thán CO2, hay còn gọi là tăng CO2 máu, xảy ra khi có quá nhiều carbon dioxide trong máu.
 
3. Nguyên nhân gây suy hô hấp cấp

• Bị tắc nghẽn: Khi có vật gì đó mắc kẹt trong cổ họng, gây khó khăn trong việc đưa đủ oxy vào phổi. Tắc nghẽn cũng có thể xảy ra ở những người mắc COPD hoặc hen suyễn khi đợt cấp khiến đường thở bị hẹp lại.
• Bị chấn thương:  Chấn thương làm suy yếu hoặc gây tổn hại đến hệ hô hấp của bạn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến lượng oxy hoặc carbon dioxide trong máu của bạn. Ví dụ, chấn thương tủy sống hoặc não có thể ảnh hưởng ngay đến hơi thở của bạn. Nếu não không thể truyền tải thông điệp đến phổi, phổi có thể không hoạt động bình thường.
• Mắc Hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS): Đây là một tình trạng nghiêm trọng khiến chất lỏng tích tụ trong phổi và dẫn đến tình trạng thiếu oxy trong máu. Nhóm mắc ARDS thường có tình trạng sức khỏe tiềm ẩn, như viêm phổi, viêm tụy, nhiễm trùng huyết, chấn thương ở đầu hoặc ngực, truyền máu, suýt chết đuối, chấn thương phổi liên quan đến hít phải khói hoặc các sản phẩm hóa học, sử dụng ma túy hoặc rượu, dùng thuốc quá liều hoặc uống quá nhiều rượu cũng có thể làm suy giảm chức năng não và cản trở quá trình hô hấp.
• Do hít phải hóa chất độc hại, khói hoặc khí có thể gây suy hô hấp cấp tính.
• Bị đột quỵ làm gián đoạn lưu lượng máu đến não và do nhiễm trùng, đặc biệt, viêm phổi có thể gây suy hô hấp, ngay cả khi không mắc ARDS.

4. Chẩn đoán suy hô hấp cấp

Suy hô hấp cấp cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Cần bổ sung oxy để giúp người bệnh thở và ngăn ngừa tổn thương nội tạng.
 
Bác sĩ có thể chẩn đoán cho bệnh nhân bằng cách kiểm tra sức khỏe, hỏi về tiền sử sức khỏe cá nhân hoặc gia đình, kiểm tra mức oxy và carbon dioxide trong cơ thể bạn bằng thiết bị đo oxy xung và xét nghiệm khí máu động mạch và yêu cầu chụp X-quang phổi.
 
Người bệnh cần cung cấp các thông tin bệnh sử bản thân và gia đình, nhất là các bệnh lý hô hấp nếu có. Đồng thời, người bệnh cần trình bày chi tiết những triệu chứng bất thường của cơ thể, vì đó có thể là dấu hiệu ban đầu, báo hiệu sớm nguy cơ suy hô hấp xảy ra.
 
5. Điều trị suy hô hấp cấp tính

Bệnh suy hô hấp cấp cần được điều trị nhanh vì tình trạng này có thể đe dọa tính mạng.  Điều trị khẩn cấp giúp thở và ngăn ngừa tổn thương nội tạng.
 
Khi tình trạng ổn định, bác sĩ có thể điều trị bất kỳ triệu chứng tiềm ẩn nào gây ra tình trạng suy hô hấp. Ví dụ đau hoặc khó thở, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau hoặc các loại thuốc khác để giúp thở tốt hơn. Nếu thở kém, phải cho bệnh nhân thở oxy qua sonde mũi, úp mask mũi miệng, nặng hơn nữa phải đặt nội khí quản (gọi nôm na là ống thở). Kết hợp nội khí quản với máy thở để cải thiện hô hấp của bệnh nhân.  Nếu thiếu oxy (oxy trong máu thấp) có thể cần oxy bổ sung từ bình oxy. Trong trường hợp cần hỗ trợ thở máy kéo dài, thì có thể phải cần phẫu thuật mở khí quản, tạo ra đường thở nhân tạo trong khí quản: Như vậy sẽ kéo dài trợ việc hô hấp, tránh viêm loét thanh khí quản do đặt nội khí quản lâu ngày, tránh sẹo hẹp khí quản.
 
6. Phòng ngừa, chăm sóc người bệnh suy hô hấp

Để việc phục hồi chức năng phổi được hiệu quả hơn người bệnh cần thực hiện các hoạt động sinh hoạt hàng ngày một cách chậm hơn, tránh làm các triệu chứng khó thở tái diễn.

• Bỏ thói quen hút thuốc lá là cách phòng tránh các bệnh lý đường hô hấp cho bản thân, gia đình và những người xung quanh.
• Hạn chế hoặc tránh các chất kích thích, rượu bia,…
• Tiêm ngừa đầy đủ các vắc xin cúm, phế cầu hàng năm theo khuyến cáo của chuyên môn.
• Đối với nhóm điều trị tại nhà thì cần phải thăm khám, chẩn đoán và can thiệp kịp thời khi có các triệu chứng bất thường.

Các biện pháp hữu hiệu nhất trong phòng tránh suy hô hấp gồm:

• Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ khi mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hoặc các bệnh lý khác.
• Nên duy trì các biện pháp giữ cho phổi khỏe mạnh như không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia, không lạm dụng thuốc khi không có đơn của bác sĩ.
• Thay đổi lối sống, sinh hoạt lành mạnh như chế độ ăn uống cân bằng, khoa học, cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng; năng vận động luyện tập thể dục, thể thao; duy trì cân nặng hợp lý; giảm thiểu căng thẳng và duy trì giấc ngủ chất lượng.
• Tập thể dục riêng cho đường hô hấp như: tập thở chúm môi, nén khí, làm sạch phổi hàng ngày, các biện pháp hạn chế làm mất sức cho những người bị bệnh phổi tắc ngẽn mạn tính…