Nội soi phế quản

1. Nội soi phế quản là gì?

Đây là một phương pháp thăm khám trực tiếp hệ thống cuống phổi nhờ vào một ống soi mềm đưa qua mũi và thanh quản. Nhờ quan sát hình ảnh trên màn hình và  thực hiện một số thủ thuật khi soi, bác sĩ có thể biết  chính xác các bất thường xảy ra trong hệ hô hấp, từ đó đưa ra chẩn đoán và điều trị thích hợp.

2. Tại sao phải nội soi phế quản?

Có nhiều lý do y khoa cần đến nội soi phế quản. Thường nhất là có những bất thường trên phim X-Quang hay Ct scan,  hoặc ho ra máu, ho kéo dài không đáp ứng với điều trị. Những bệnh lý ở phổi như viêm phổi, lao phổi hay ung thư  phổi có thể xác định được bằng cách lấy mẫu thử tìm vi trùng hay tế bào ung thư. Mẫu thử sẽ được gởi đến các phòng xét nghiệm, và kết quả có thể giúp bác sĩ  chẩn đoán xác định. Một số trường hợp, bác sĩ có thể điều trị hết hay giảm nhẹ. Ví dụ: lấy ra các vật lạ bị rớt vào phổi hay hút sạch đàm nhớt gây bít tắc đường thở (hay gặp ở người bệnh nặng, hôn mê, sau mổ).

3. Nội soi phế quản có nguy hiểm không?

Nói chung, đây là một thủ thuật tương đối an toàn. Những vấn đề thường gặp sau thủ thuật là cảm giác đau họng, ho ra ít máu (nếu có sinh thiết) nhưng sẽ tự hết. Các trường hợp khó thở nhiều do tràn khí màng phổi hay sốt sau khi nội soi rất hiếm gặp. Do tính chất an toàn của thủ thuật, nội soi phế quản có thể thực hiện cả cho các bệnh nhân ngoại trú mà không cần phải nhập viện.

4. Nội soi phế quản cần chuẩn bị như thế nào?

Chuẩn bị về phía bệnh nhân:

Cần nhịn ăn và uống hoàn toàn trước khi soi ít nhất 6 giờ. Việc nhịn ăn uống nhằm ngăn ngừa nôn, ói và hít vào đường thở khi soi.

Nếu bệnh nhân đang phải uống thuốc, cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi uống. Thường thì bệnh nhân nên uống thuốc trị tăng huyết áp, bệnh tim mạch trước khi soi ít nhất 2 giờ.

Các xét nghiệm cần có: X-Quang/CTscan ngực; Đông máu toàn bộ TQ, TCK (nếu dự kiến có sinh thiết); Điện tâm đồ (nếu cần).

Bệnh nhân không nên đến phòng soi một mình, cần có thân nhân để đưa về sau khi soi. Nếu bệnh nhân có sử dụng thuốc an thần khi soi, không được lái xe trong 12 giờ sau soi.

5. Nội soi phế quản thực hiện ra sao?

Nội soi thường được thực hiện là nội soi gây tê, một số ít trường hợp là nội soi gây mê.

Nội soi được thực hiện ở phòng soi (đôi khi ở phòng mổ với nội soi gây mê) với ít nhất một bác sĩ và một điều dưỡng.

• Trước khi soi, bệnh nhân có thể được gắn dây oxy để thở; được theo dõi liên tục mạch, huyết áp và tình trạng hô hấp qua bộ cảm nhận gắn ở đầu ngón tay.
• Ngay trước khi soi, bệnh nhân sẽ được xịt thuốc tê sâu vào trong mũi, miệng. Bệnh nhân sẽ có cảm giác cay, nồng, đắng trong vài giây. Cần dùng thuốc tê để giảm bớt khó chịu khi đưa ống soi vào.
• Bệnh nhân soi ở tư thế nằm ngửa. Bệnh nhân cần lưu ý thực hiện khi soi phế quản:

• Nằm thẳng người, thư giãn, không gồng người.
• Tiếp tục hít thở tốt với dây hỗ trợ oxy.
• Thực hiện theo các hướng dẫn, yêu cầu của bác sĩ nội soi, bệnh nhân không cần nói, hay gật đầu, lắc đầu để trả lời.

• Ống soi được đưa qua mũi, họng, dây thanh âm và vào đường thở, đến phổi. Từng lúc, bác sĩ sẽ xịt thêm thuốc tê để giảm bớt khó chịu. Lúc đầu, bệnh nhân có cảm giác nghẹn thở rất khó chịu và có thể rất sợ hãi kéo dài khoảng 10-20 giây. Tuy nhiên, thường thì bác sĩ sẽ chờ đợi cho bệnh nhân quen và cảm giác này mất đi. Bệnh nhân nên tập trung cố gắng hít thở qua miệng và tuyệt đối không được nói chuyện khi đang soi. Nói chuyện khi soi có thể làm bệnh nhân khàn tiếng và đau họng sau soi.

• Bác sĩ thường rửa phổi để lấy dịch rửa này làm xét nghiệm. Một số trường hợp, bác sĩ cần phải làm sinh thiết để lấy vài mẫu mô nhỏ để đi thử. Việc sinh thiết không làm đau đớn, nhưng có thể làm chảy máu chút ít.
• Toàn bộ quá trình soi kéo dài từ 10 đến 15 phút, nhanh nhất nếu có được sự hợp tác tốt của bệnh nhân.
• Bác sĩ nội soi sẽ giải thích về các tổn thương ghi nhận và điều dưỡng sẽ hẹn ngày lấy kết quả xét nghiệm và sinh thiết nếu có. Cần lấy kết quả xét nghiệm và sinh thiết sớm vì nó rất quan trọng để có chẩn đoán chính xác.

• Không được ăn uống trong 2 giờ sau soi để tránh sặc vì thuốc tê vẫn còn hiệu lực.
• Bệnh nhân có thể gặp một số vấn đề sau khi soi phế quản:
  • Cảm giác đau họng và đau ngực ít, họng có thể hơi khô do thuốc.
  • Có thể ho ra ít máu nếu có làm sinh thiết.
  • Bệnh nhân nam lớn tuổi có thể tiểu hơi khó nhưng sẽ bình thường nhanh chóng.