Bệnh liệt mặt: chẩn đoán và điều trị

1. Liệt mặt là gì?

Liệt mặt hay còn gọi là liệt dây thần kinh số 7, liệt Bell, là bệnh thần kinh ngoại biên không rõ nguyên nhân. Đây là tình trạng một bên cơ mặt trở nên yếu hoặc chảy xệ xuống do dây thần kinh điều khiển cho cơ mặt bị tổn thương hoặc mất chức năng. Hầu hết bệnh nhân liệt mặt có thể hồi phục hoàn toàn, nhưng cũng có một số ca phải mang di chứng suốt cuộc đời. Nói cách khác, liệt mặt xảy ra khi dây thần kinh mặt (dây thần kinh sọ số 7) bị tổn thương. Điều này dẫn đến tình trạng yếu, sụp mí và mất khả năng vận động khuôn mặt ở một bên hoặc ở cả hai bên của khuôn mặt. Tổn thương dây thần kinh mặt vì một số lý do, như nhiễm trùng, chấn thương hoặc đột quỵ, đôi khi xảy ra mà không có nguyên nhân rõ ràng, và được gọi là liệt Bell.

2. Nguyên nhân gây liệt mặt là gì?

Một số người sinh ra đã bị liệt dây thần kinh mặt. Ở những người không bị liệt mặt, tình trạng này phát triển vì một trong hai lý do là dây thần kinh mặt, nơi truyền tín hiệu từ não đến các cơ mặt, bị tổn thương hoặc sưng lên hoặc vùng não truyền tín hiệu đến các cơ mặt bị tổn thương.

Nguyên nhân gây liệt mặt nói chung có thể bao gồm: đột quỵ, liệt Bell, nhiễm trùng tai giữa, gãy xương sọ., mắc các bệnh tự miễn, chẳng hạn như bệnh đa xơ cứng, có khối u ở đầu, cổ hoặc não, u thần kinh mặt (một khối u phát triển chậm, thường không phải ung thư trên dây thần kinh sọ thứ 7), mắc bệnh Lyme., bệnh Sarcoidosis, mắc hội chứng Ramsay Hunt, hội chứng Guillain-Barré…

3. Bệnh liệt mặt được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe và yêu cầu thực hiện nhiều cử động trên khuôn mặt, chẳng hạn như: Mở và nhắm mắt, nhướn mày, mỉm cười, cau mày. Bác sĩ  cho làm các xét nghiệm hình ảnh, như chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp CT (chụp cắt lớp vi tính),
 

Thủ thuật điện cơ (EMG).

Điều trị liệt mặt phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Ví dụ, nếu liệt mặt do đột quỵ, bác sĩ sẽ tập trung vào việc điều trị đột quỵ.  Nếu là do khối u, nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn sẽ thảo luận về các lựa chọn để loại bỏ khối u. Nếu tìm ra nguyên nhân, bác sĩ có thể kê đơn thuốc và khuyến nghị các bài tập tăng cường sức mạnh cho cơ mặt. Có một số phương pháp điều trị liệt mặt không phẫu thuật và phẫu thuật:

• Corticosteroid để giảm viêm và sưng ở dây thần kinh mặt.
• Thuốc kháng vi-rút để chống lại tình trạng nhiễm trùng có thể xảy ra.
• Tiêm Botox để điều trị chứng đồng vận động — một tình trạng thứ phát dẫn đến các chuyển động cơ không tự chủ. (Tình trạng này thường gặp ở liệt mặt.)
• Vật lý trị liệu để cải thiện tính cân đối của khuôn mặt, tăng sức mạnh của cơ và phục hồi sự phối hợp của khuôn mặt.
• Liệu pháp ngôn ngữ giúp hồi chức năng nói và nuốt.
• Liệu pháp nghề nghiệp giúp cải thiện các chức năng như biểu cảm khuôn mặt và giao tiếp giữa các cá nhân.

• Ngoài ra có thể phẫu thuật mí mắt để giúp mắt nhắm lại, và thực hiện nhiều thủ thuật khác nhau để hỗ trợ mắt và giúp chớp mắt hiệu quả hơn.
• Phẫu thuật phục hồi chức năng: Bác sĩ phẫu thuật sẽ lấy cơ và/hoặc dây thần kinh từ các vùng khác trên cơ thể (một số ở gần và một số ở xa) và sử dụng chúng để phục hồi chuyển động của khuôn mặt. Chuyển dây thần kinh, chuyển gân hoặc ghép cơ, tùy thuộc vào mục tiêu điều trị cụ thể.
• Phẫu thuật cắt bỏ khối u. Nếu liệt mặt là do khối u, bác sĩ phẫu thuật có thể thực hiện phẫu thuật để cắt bỏ khối u và giảm áp lực lên dây thần kinh mặt của bạn.
• Phẫu thuật thẩm mỹ. Để khôi phục lại sự cân bằng và đối xứng cho khuôn mặt của bạn. Các thủ thuật này bao gồm nâng cung mày, căng da mặt, treo mặt và phẫu thuật mí mắt.
• Mỗi trường hợp là duy nhất và mỗi người có nhu cầu cụ thể riêng. Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sẽ trao đổi chi tiết về phương án điều trị phù hợp với người bệnh.

Nếu liệt mặt ảnh hưởng đến mắt, dẫn đến khô mắt mạn tính và các biến chứng khác, bác sĩ sẽ khuyến cáo điều trị để ngăn ngừa mắt bị khô quá mức. Gồm thuốc nhỏ mắt và thuốc mỡ, băng mí mắt, dùng miếng che mắt, đóng mí mắt tạm thời bằng chỉ khâu và phẫu thuật để đặt vật nặng nhỏ vào mí mắt để giúp chúng khép lại.

4. Cách là giảm nguy cơ liệt mặt

Trong nhiều trường hợp, có thể không thể ngăn ngừa các tình trạng hoặc tình huống có thể dẫn đến liệt mặt - đặc biệt là trong trường hợp chấn thương. Đối với một số bệnh liên quan, chúng ta có thể thực hiện các bước để giảm nguy cơ, như nguy cơ đột quỵ - từ đó giảm nguy cơ liệt mặt liên quan đến đột quỵ:

• Kiểm soát cholesterol và huyết áp.
• Điều trị và kiểm soát các tình trạng sức khỏe như tiểu đường và bệnh tim.
• Dùng các loại thuốc theo chỉ định.
• Nếu hút thuốc, hãy cai thuốc càng sớm càng tốt.
• Hạn chế uống đồ uống có chứa cồn.
• Tập thể dục thường xuyên.
• Ăn nhiều ngũ cốc nguyên hạt và trái cây và rau quả tươi.
• Duy trì cân nặng hợp lý, khỏe mạnh.