Những loại bệnh chuyển hóa làm hơi thở có mùi

1. Rối loạn chuyển hóa là bệnh gì?

Rối loạn chuyển hóa (Metabolic disorders) là một nhóm bệnh liên quan đến cách cơ thể chuyển đổi thức ăn và năng lượng thành các hợp chất cần thiết cho hoạt động sống. Nói cách khác, các quá trình chuyển hóa trong cơ thể giúp chuyển đổi và sử dụng năng lượng, chất đạm, chất béo và carbohydrate từ thức ăn, đồng thời loại bỏ chất thải. Khi quá trình này bị rối loạn, cơ thể không thể chuyển hóa một hoặc nhiều loại chất dinh dưỡng một cách hiệu quả, dẫn đến tích tụ hoặc thiếu hụt các chất đó trong cơ thể, gây ra các triệu chứng và bệnh lý.

Các yếu tố dẫn đến gây ra rối loạn chuyển hóa rất đa dạng như do di truyền, do ăn uống, do môi trường, đặc biệt là ô nhiễm, do tiếp xúc với các chất độc hại hoặc nhiễm trùng như nhiễm độc chì, da cam, bệnh nhiễm độc thuốc trừ sâu, bệnh viêm gan và bệnh HIV…; lối sống không lành mạnh như ít vận động, hút thuốc, uống rượu và căng thẳng. Ví dụ như bệnh tiểu đường tuýp 2, bệnh cao huyết áp, bệnh mất ngủ và bệnh trầm cảm….

2. Những rối loạn chuyển hóa có thể gây hôi miệng

Bao gồm các bệnh lý như Trimethylaminuria (TMA), tiểu đường, thận mạn tính (CKD), bệnh gan, phenylketonuria (PKU),  tăng methionin máu.. Những rối loạn này có thể gây hôi miệng từ nhiều lý do khác nhau về ruột, máu hoặc gan. Những người bị hôi miệng thường có nồng độ urê và axit uric trong nước bọt cao hơn so với những người không bị hôi miệng.

• Bệnh TMA

Trimethylaminura (TMAU), một rối loạn chuyển hóa do di truyền dẫn đến tích tụ một hóa chất có mùi như thịt cá thối rữa. Các bác sĩ cũng gọi TMA là hội chứng mùi cá TMA vì nó khiến cơ thể giải phóng mùi cá thối trong nước tiểu, mồ hôi, hơi thở và dịch sinh sản.  Những người bị TMA không thể phân hủy hợp chất trimethylamine từ một số loại thực phẩm. Ở những người không bị rối loạn này, cơ thể oxy hóa trimethylamine thành chất chuyển hóa không mùi gọi là trimethylamine N-oxide. Khi trimethylamine tích tụ, nó sẽ gây ra mùi hôi. TMA di truyền trong gia đình và xảy ra do một người nào đó có lỗi với gen FM03.

• Tăng methionin máu

Những người mắc chứng rối loạn chuyển hóa di truyền này có đột biến ở gen MAT1A, GNMT hoặc AHCY. Một số người có thể không có triệu chứng, trong khi những người khác có thể gặp các vấn đề về thần kinh, vấn đề về gan và hơi thở, mồ hôi hoặc nước tiểu có mùi giống như bắp cải luộc. Mùi này xuất hiện do cơ thể không thể phân hủy một loại axit amin cụ thể gọi là methionine trong máu. Do đó, methionine tích tụ và gây ra mùi này. Nó cũng có thể xảy ra do người đó bị bệnh gan hoặc đã ăn nhiều protein.

• Bệnh tiểu đường

Nếu một người không thể kiểm soát bệnh tiểu đường của mình một cách hiệu quả, lượng glucose cao có thể khiến vi khuẩn có hại phát triển. Khi kết hợp với thức ăn, chúng tạo ra một lớp màng dính gọi là mảng bám, có thể dẫn đến bệnh nướu răng và hôi miệng.  Ngoài ra, vì người mắc bệnh tiểu đường có vấn đề về insulin, các tế bào không nhận được glucose cần thiết để tạo năng lượng, cơ thể bắt đầu đốt cháy chất béo thay vào đó, tạo ra các hợp chất gọi là ketone. Những hợp chất này có thể tích tụ trong máu và nước tiểu và gây hôi miệng. Một trong những ketone này là acetone, và nó có thể khiến hơi thở có mùi giống như sơn móng tay.

Nếu một người bị tiểu đường nhận thấy mùi này, họ nên tìm lời khuyên y tế, vì nó có thể chỉ ra tình trạng nhiễm toan ceton do tiểu đường, một tình trạng có khả năng đe dọa tính mạng. 

• Người mắc bệnh CKD

Những người bị suy thận có thể bị hôi miệng. Khi thận bắt đầu suy, chúng không thể bài tiết hiệu quả chất chuyển hóa urê trong nước tiểu và nó tích tụ trong máu và nước bọt. Sau đó, cơ thể chuyển đổi urê thành amoniac, gây ra vị đắng trong miệng và hôi miệng. 

Khoảng 1 trong 3 người đang chạy thận nhân tạo báo cáo rằng hơi thở của họ có mùi giống như nước tiểu.

• Bệnh gan

Một trong những triệu chứng của bệnh gan là sự hiện diện của các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi trong hơi thở. Nếu hơi thở của một người có mùi mốc nồng nặc, thì đó là dấu hiệu cho thấy gan của họ không lọc được các chất độc hại, cho thấy bệnh gan. Các bác sĩ gọi mùi đặc biệt này là fetor hepaticus hoặc "hơi thở của người chết" vì nó liên quan đến bệnh gan nghiêm trọng và có khả năng gây tử vong. 

• PKU

PKU là một tình trạng di truyền khiến cơ thể không thể phân hủy axit amin phenylalanine. Tình trạng này có nhiều khả năng xuất hiện ở người da trắng, người Mỹ bản địa và người bản địa Alaska hơn là người da đen, người Do Thái Ashkenazi và người Nhật Bản. Tình trạng này ảnh hưởng đến khoảng 1 trong 10.000–15.000 trẻ sơ sinh được sinh ra tại Hoa Kỳ mỗi năm. Các bác sĩ sàng lọc trẻ sơ sinh để phát hiện PKU ngay sau khi sinh.

 

3. Điều trị và kiểm soát chứng hôi miệng

Không có phương án chung nào để điều trị và kiểm soát chứng hôi miệng. Mặc dù vệ sinh răng miệng tốt có thể giúp ích tạm thời, nhưng không giải quyết được vấn đề cơ bản. Do đó, bước đầu tiên là điều trị tình trạng gây hôi miệng nếu có thể. Nếu chất chuyển hóa gây hôi miệng, mọi người có thể kiểm soát các triệu chứng của mình bằng cách thực hiện các bước sau:

• giảm lượng thức ăn gây ra mùi hôi
• tránh trì hoãn nhu động ruột để giảm thiểu thời gian chuyển hóa tiêu hóa và hấp thụ chất chuyển hóa
• điều trị táo bón, nếu có
• sử dụng phương pháp điều trị bằng men vi sinh và prebiotic để cố gắng thay đổi thành phần vi khuẩn trong ruột thành loại tạo ra ít chất chuyển hóa hơn
• tăng lượng nước uống vào để giúp bài tiết chất chuyển hóa qua nước tiểu
• Phương pháp chính xác phụ thuộc vào chất chuyển hóa nào gây ra vấn đề. Tuy nhiên, vệ sinh răng miệng cơ bản là cơ sở để kiểm soát chứng hôi miệng trong mọi trường hợp.

Bác sĩ có thể loại trừ các nguyên nhân phổ biến, chẳng hạn như bệnh nướu răng, nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc viêm âm đạo do vi khuẩn. Nếu không xác định được nguyên nhân, nên đến bác sĩ chuyên khoa để thực hiện các xét nghiệm và chẩn đoán. Nếu người bị tiểu đường nhận thấy hơi thở có sự thay đổi, thì rất có thể bị nhiễm toan ceton do tiểu đường, tình trạng nghiêm trọng, cần tư vấn để khám và điều trị kịp thời để hạn chế biến chứng.